Diyelim ki bir somun ekmek Türkiye'de 2 Türk Lirası (TL) ama ABD'de 3 dolar. Yıllık geliri 10.000 dolar olan bir Amerikalı 3.333 ekmek alabilir. Buna karşılık, bir Türk'ün aynı miktarda ekmek yiyebilmesi için yıllık gelirinin 6.666 TL olması yeterlidir. Döviz kurunun 1 dolar 15 TL civarında olduğu varsayıldığında, satın alma gücündeki eşitsizlik açıkça ortaya çıkmaktadır. Amerikalı'nın geliri 150.000 TL'ye karşılık gelir ve Türkiye'de 75.000 somun satın alabilirken, Türk vatandaşının geliri dönüştürüldüğünde ABD'de sadece 222 somun satın alabilmektedir.
Satın alma kapasitesini eşitlemeyi amaçlayan Satın Alma Gücü Paritesi, bir doların ABD'de de Türkiye'deki TL karşılığı kadar değer görmesini sağlamaktadır.
Gerçek Durum: Mutlak ve Göreceli Satın Alma Gücü Paritesi
Satın Alma Gücü Paritesi mutlak veya göreceli olabilir. Mutlak SAGP, iki ülkedeki aynı malların maliyetini döviz kurlarına göre ayarlayarak karşılaştırır. Aynı model bir akıllı telefonun Ankara ve Chicago'daki fiyat etiketlerini karşılaştırmak gibi. Göreli SAGP ise fiyat seviyelerinin zaman içinde birbirlerine göre nasıl değiştiğine bakarak enflasyon oranlarını ve bunların satın alma gücünü nasıl etkilediğini yansıtır.
Türkiye'nin Küresel Ekonomideki Yeri
Uluslararası Para Fonu (IMF) tarafından yapılan SAGP hesaplamaları gibi küresel ölçekte yapılan hesaplamalar Türkiye'nin ekonomik konumu hakkında fikir verir. IMF'nin 2020 raporuna göre, Lüksemburg, Singapur ve Katar gibi ülkeler kişi başına satın alma gücü sıralamasında üst sıralarda yer alırken, Türkiye 48. sırada yer alıyor. Bu perspektif, Türkiye'nin küresel ekonomik hiyerarşide orta sıralarda yer aldığını ve ülkenin satın alma gücünü artırmaya yönelik stratejilerin önemini vurguluyor.
SATIN ALMA GÜCÜ: Ekonomiden Daha Fazlası
Satın Alma Gücü Paritesi, özünde salt bir ekonomi teorisinin ötesinde, dünyanın farklı köşelerinde yaşamın ne kadar adil ve erişilebilir olduğunun bir yansımasıdır. Bir Türk ailesi için Satın Alma Gücü Paritesini anlamak, gelirlerinin küresel ölçekteki gerçek değerini kavramak, yurtdışında tatil planlamak veya yurtdışındaki eğitim fırsatlarını finansal temelleri hakkında net bir bakış açısıyla değerlendirmek anlamına gelecektir.
Türkiye küresel ekonominin dalgaları arasında yol almaya devam ederken, SAGP ülkenin ekonomik sağlığının iyileştirilmesi ve vatandaşların uluslararası ölçekte hayal kurabilmeleri, plan yapabilmeleri ve başarabilmeleri için karar alıcılara yol gösteren bir fener görevi görüyor.